Συνολικές προβολές σελίδας

Translate

Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2014

Keeran και Kenny-Για τις ανατροπές στην ΕΣΣΔ, 1989-91 (Ι)

Από το Roger Keeran και Thomas Kenny, Η προδοσία του σοσιαλισμού: Πίσω απ' την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, 2010. 
Μτφρ.: Lenin Reloaded

Το 1989-91, τα τελευταία τρία χρόνια της Περεστρόικα, και αφού θριάμβευσε επί των αντιπάλων του, ο Γκορμπατσόφ αναμόρφωσε τη Σοβιετική Ένωση με πέντε κρίσιμους τρόπους. Πρώτον, έδωσε τέλος στον ηγετικό ρόλο και τη μονοπωλιακή θέση του ΚΚΣΕ, μεταμορφώνοντάς το σε κοινοβουλευτικό κόμμα. Δεύτερον, υπέσκαψε τον κεντρικό σχεδιασμό και τον δημόσιο χαρακτήρα της ιδιοκτησίας. Έσπρωξε το ΚΚΣΕ εκτός οικονομικής διαχείρισης,  καθώς αναζητούσε μετάβαση σε οικονομία της αγοράς. Άρχισε να ιδιωτικοποιεί κρατικές επιχειρήσεις και ενθάρρυνε την αναπτυσσόμενη δεύτερη οικονομία. Τρίτον, παραδόθηκε στις ΗΠΑ για μια σειρά από ζητήματα διεθνούς πολιτικής και τελικά αναζήτησε άμεση συνεργασία με τον ιμπεριαλισμό. Τέταρτο, επέτρεψε στα ΜΜΕ της Γκλασνόστ να αναμορφώσουν τη Σοβιετική ιδεολογία και κουλτούρα. Πέμπτο, όντας πάντα συγχυσμένος πάνω στο εθνικό ζήτημα, δοκίμασε την καταστολή ενάντια στους αποσχιστικούς της Βαλτικής και μετά ανέκρουσε πρύμναν, επιδιώκοντας διαπραγματεύσεις σε μια τελικά άγονη αναζήτηση για μια νέα βάση  για την ένωση δημοκρατιών.

Ο Γκορμπατσόφ είχε υπόψη του την ανατροπή του Χρουστσόφ απ' το Κόμμα το 1964, και ήταν αποφασισμένος να κάνει τις μεταρρυθμίσεις του μη αναστρέψιμες, μέσω μιας "μνημειώδους ρήξης" με τον ίδιο τον Λενινισμό. Αυτή η ρήξη πήρε τη μορφή της μετατροπής του ΚΚΣΕ σε ανίσχυρο κόμμα, τη μετατροπή του σε ένα είδος συμβουλευτικού τμήματος στρατηγικού σχεδιασμού για τη σοβιετική κοινωνία, και σε κοινοβουλευτική φωνή της σοβιετικής εργατικής τάξης. Ο Γκορμπατσόφ ήθελε ένα πολυκομματικό σύστημα και πλουραλιστικά ΜΜΕ και κουλτούρα. Για να κάνει την σοβιετική οικονομία πιο ευλύγιστη και δυναμική, απαίτησε μεγάλο ρόλο για τις δυνάμεις της αγοράς, για την ατομική ιδιοκτησία και για την ιδιωτική πρωτοβουλία. Επιθυμούσε την συνέχιση του ομοσπονδιακού κράτους. Ήθελε να δει λιγότερες συγκρούσεις με τη Δύση. Μόνο η τελευταία του επιθυμία πραγματοποιήθηκε.

Η Περεστρόικα έγινε "Καταστρόικα" το 1989. Αυτό το οποίο έλαβε χώρα στην πραγματικότητα ήταν τρία χρόνια αυξανόμενου χάους από τη μια άκρη της ΕΣΣΔ στο άλλο, τα οποία κορυφώθηκαν στην κατάρρευση του Σοβιετικού σοσιαλισμού. Το 1989, η αντεπανάσταση συντάραξε την Ανατολική Ευρώπη και ένα χρόνο αργότερα, η Γερμανία επανενώθηκε με τους όρους του ΝΑΤΟ. Την ίδια στιγμή, ο χειρότερος εχθρός του Γκορμπατσόφ, ο Μπόρις Γέλτσιν, του οποίου η καριέρα έμοιαζε να έχει τελειώσει για πάντα όταν τον πέταξε δημόσια έξω από την ηγεσία ο Γκορμπατσόφ το 1987, επέστρεψε στην πολιτική σαν τον αναστημένο Λάζαρο. Ξαναγεννημένος ως ηγέτης των "δημοκρατικών", ο Γέλτσιν κατέκτησε τον έλεγχο της υπέρτατης σημασίας δημοκρατίας της Ρωσίας. Ως τις αρχές της δεκαετίας του 1990, υπήρχε δυαδική εξουσία στην ΕΣΣΔ, καθώς ο Γέλτσιν ήλεγχε τη Ρωσία και ο Γκορμπατσόφ τη Σοβιετική Ένωση. Το 1989-91, η οικονομία πήγε απ' το κακό στο χειρότερο: η παραγωγή συρρικνώθηκε, οι ελλείψεις αγαθών πολλαπλασιάστηκαν, τα ράφια των καταστημάτων άδειασαν, το μηνιάτικο ορισμένες φορές δεν εμφανιζόταν, και η λαϊκή αγανάκτηση μεγάλωνε. Η καταστροφή του ανατολικοευρωπαϊκού σοσιαλισμού επέδρασε αρνητικά στη Σοβιετική οικονομία. Η σταθερή απόσυρση του κόμματος απ' την οικονομία αποδείχτηκε καταστροφική. Ως το καλοκαίρι του 1991, οι δυτικοί αναλυτές είχαν φτάσει να μιλούν για σοβιετική "ύφεση." Οι πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης κατηγορούσαν την Περεστρόικα. Απεργίες ανθρακωρύχων χωρίς προηγούμενο συντάραξαν δύο φορές το καθεστώς, το 1989 και το 1991. Η κυβέρνηση βυθίστηκε στο χρέος προς τις τράπεζες της Δύσης. Η μία μετά την άλλη, οι σοβιετικές δημοκρατίες διακήρυτταν την ανεξαρτησία τους και αποσχίζονταν, και η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε ως ενωμένο κράτος.

Τα ΜΜΕ οδηγούσαν όλη την πολιτική προς τα δεξιά. Ο Ανατόλι Τσερνιάεφ αποκαλούσε τη Γκλασνόστ τη μηχανή της Περεστρόικα. "Κάτω απ' την αυξανόμενη πίεση της Γκλασνόστ", είπε ο Τσερνιάεφ, "ξεκίνησε η απο-ιδεολογικοποίηση της Περεστρόικα." Στην πραγματικότητα, η εμπλεκόμενη διαδικασία αφορούσε την επανιδεολογικοποίηση: το άνοιγμα του φράγματος για τις μη σοσιαλιστικές και αντισοσιαλιστικές ιδέες. Ο Γκορμπατσόφ δεν μπορούσε να ελέγξει το τζίνι που άφησε να βγει απ' το λυχνάρι. Ως το 1989, τα ΜΜΕ είχαν πέσει στα χέρια των φιλογελτσινικών "δημοκρατικών." Ως το 1991, ο πανικόβλητος πρωθυπουργός της ΕΣΣΔ Νικολάι Ριζκόφ ομολογούσε με παράπονο ότι τα σοβιετικά ΜΜΕ είχαν πέσει σχεδόν εξ ολοκλήρου στα χέρια της "δημοκρατικής" αντιπολίτευσης.

Κατά τα τελευταία χρόνια της Περεστρόικα, οι οικονομικές δυνάμεις της σκοτεινής πλευράς της σοβιετικής κοινωνίας απαίτησαν νομιμότητα και εξουσία. Η μαύρη αγορά και η ρωσική μαφία πολλαπλασιάστηκαν σαν σκουλήκια. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις και οι ψευδοσυνεταιρισμοί αυξήθηκαν. Οι φιλόδοξοι και λαίμαργοι υποστηρικτές του Γέλτσιν έφτιαξαν λόμπι που πίεζε για δραστική μετατόπιση προς τη φιλελευθεροποίηση. Αν η αγορά αντικαταστούσε το κεντρικό πλάνο και αν ο Γέλτσιν ιδιωτικοποιούσε την ρωσική οικονομία, οι υψηλοί αξιωματούχοι, οι διευθυντές επιχειρήσεων και οι μάνατζερ μπορούσαν να ελπίζουν σε "χωρίς προηγούμενο πλούτο." Τα κυρίαρχα τμήματα της ηγεσίας κόμματος και κράτους μπορούσαν εύκολα να δουν προς τα πού πήγαιναν τα πράγματα. Τα διεφθαρμένα τμήματα της ηγεσίας άρχισαν να αρπάζουν κρατική και κομματική περιουσία και να τη μετατρέπουν σε δική τους ατομική ιδιοκτησία.

Στα τρομερά συγκεχυμένα τελευταία χρόνια της Περεστρόικα, ο σοβιετικός λαός έφτασε να μισήσει τον Γκορμπατσόφ και να τον αντιμετωπίζει με περιφρόνηση. Προσπαθώντας πανικόβλητα να σταματήσει μια κρίση εδώ καθώς ξεσπούσε άλλη εκεί, ο Γκορμπατσόφ είχε εξελιχθεί σε αξιοθρήνητη φιγούρα. Μάγος που του είχαν τελειώσει τα μαγικά κόλπα, είχε λίγους φίλους εκτός των δυτικών ΜΜΕ και κυβερνήσεων. Στα τέλη του 1991, τον εγκατέλειψαν ακόμα και οι ψεύτικοι φίλοι του στον Λευκό Οίκο.

Ο εκφυλισμός του Γκορμπατσόφ από κομμουνιστής σε σοσιαλδημοκράτης ήταν δραματικός. Οι ψευδαισθήσεις του για το πού πήγαιναν τα πράγματα ήταν αξιογέλαστες. Τον Μάη του 1990, έδωσε συνέντευξη στο περιοδικό Time για την "εσωτερική πολιτική επανάστασή" του. Απαντώντας στις ερωτήσεις "Τι σημαίνει να είσαι κομμουνιστής σήμερα;" και "τι θα σημαίνει στο μέλλον;", ο Γκορμπατσόφ απάντησε:
Όπως το βλέπω, το να είσαι κομμουνιστής σημαίνει να μη φοβάσαι το καινούργιο, να απορρίπτεις την υπακοή σε οποιοδήποτε δόγμα, να σκέφτεσαι ανεξάρτητα, να υποβάλλεις τη σκέψη και τη δράση σου στη δοκιμασία της ηθικής και μέσα από την πολιτική δράση να βοηθάς τον εργαζόμενο λαό να πραγματοποιεί τις ελπίδες του και φιλοδοξίες του και να πραγματοποιεί τις δυνατότητές του. Πιστεύω ότι το να είσαι κομμουνιστής σήμερα σημαίνει πρώτα απ' όλα να είσαι συνεπής δημοκράτης και να βάζεις πάνω απ' όλα τις οικουμενικές ανθρώπινες αξίες...Καθώς διαλύουμε το σταλινικό σύστημα, δεν υποχωρούμε απ' τον σοσιαλισμό αλλά προχωράμε προς τον σοσιαλισμό.


ΠΗΓΗ 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου